Tâi-oân-gí Ká-nà

Ùi Wikibooks

Tī Tâi-oân-gí ê kó͘-tián gí-liāu lāi-té, Ji̍t-pún Sî-tāi ê chhut-pán-phín ū chin tiōng-iàu ê tē-ūi. M̄-koh, chit-má ê chin-choē tho̍k-chiá, í-keng tha̍k-bô chia-ê bûn-hiàn. Án-ne si̍t-chāi chin bô-chhái.

Kóng khí-lâi, tha̍k-bô ê lí-khì tû-liáu boē-hiáu Ji̍t-pún-gí í-goā, koh-khah ki-pún ê sī, khoàⁿ-bô Ji̍t-pún chheh kì Tâi-gí im ê Tâi-oân-gí Ká-nà (台湾語仮名). M̄-koh che kî-si̍t to̍h-sī chi̍t-chióng kì-im ê hong-sek niâ. Nā-chún khoàⁿ-bô, chin bô-chhái. Tong-jiân, ū chi̍t-koá ha̍k-seng 1 jī 1 jī chhâ pió ê hong-sek oân-sêng. M̄-koh án-ne chò tiong-kî-boé sī pí ti̍t-chia̍p o̍h khí-lâi khah bô hāu-lu̍t. Chū án-ne, goá hi-bāng siá chi̍t-phiⁿ kán-tan ê kài-siāu bûn-chiuⁿ, lâi kā ta̍k-ke tàu chéng-lí tha̍k Tâi-oân-gí Ká-nà ê hoat-tō͘.

Ùi Ká-nà Khai-sí

Ká-nà sī Ji̍t-pún ê kì-im bûn-jī. I kap lán chit-má koàn-sì iōng ê Rô-má-jī siōng-kài bô-kâng ê só͘-chāi sī -- Rô-má-jī ê kì-im jī-bó, sī kā múi-chi̍t-ê im-sò͘ thiah hun-khui lâi piáu-sī. M̄-koh, chiàu ká-nà ê koàn-sì, in chi̍t-ê im-chiat chiah sī chi̍t-jī. Só͘-í beh liáu-kái Tâi-oân-gí Ká-nà ê hoat-tō͘, tē-it pō͘ to̍h-sī ài liáu-kái in-ê sú-iōng kui-chek (tong-jiân, che mā pau-hâm ài kā in kì khí-lâi.)

A I U E O
A
K
S
T
C
N
H
M
L

Ká-nà lóng sī í 10 ê bô-kâng ê thâu-consonant phoè-ha̍p 5 ê boé-vowel (Tâi-gí ê a, i, u, e, o͘) chō͘-ha̍p ê kán-tan im-chiat. Só͘-í múi-chi̍t-ê consonant to̍h ē chhòng-chō 5 ê ká-nà, án-ne hō-chò 1 choā. Chū án-ne, Ji̍t-gí lāi-té chiàu sūn-sū to̍h ū "A Choā (bô thâu-im)", "Ka Choā", "Sa Choā", "Ta Choā", "Na Choā", "Ha Choā", "Ma Choā", "Ya Choā", "Ra Choā", "Wa Choā", lóng-chóng 10 choā.

Sek-ha̍p Tâi-oân-gí ê Kui-chek

Te̍k-pia̍t Hun Chhut-lâi ê "Cha Choā"

Tâi-gí Ká-nà to̍h lio̍h-á bô-kâng. Tē-it sī, "Ya Choā" kap "Wa Choā" tī Tâi-gí bô iōng-tio̍h; tē-jī sī, Ji̍t-gí lāi-té ê "t" kap "ch/ts" ê thâu-im sī ha̍p tī "Ta Choā" ê -- "Ta; Chi; Tsu; Te; To͘." M̄-koh, tī Tâi-gí, "t" kap "ch" sī tiāⁿ-tio̍h ài hun-khui ê. Só͘-í, ūi-tio̍h Tâi-gí ê chit-ê te̍k-sèng, lán to̍h te̍k-pia̍t iōng "ka téng-soàⁿ" ê hōng-sek, chhiūⁿ lán tī téng-bīn ê pió l'īn khoàⁿ-tio̍h ê, kā Tâi-gí Ká-nà ê "Ta Choā" kap "Cha Choā" pó͘ hō͘ oân-choân. Kán-tan kóng, chit-nn̄g choā ná-chhiūⁿ sī siang-siⁿ ê.

O͘ kap O

Ji̍t-gí lāi-té chū-té kān-tāⁿ ū "o͘" ê im. M̄-koh tú-tio̍h Tâi-gí koh ke chi̍t-ê "o" ê im, só͘-í to̍h kā goân-lâi tī Ji̍t-bûn tāi-piáu "wo" ê "ヲ" the̍h lâi tāi-piáu "o".

Būn-tê sī, "O͘ Toāⁿ" (to̍h-sī téng-bīn chit-tiuⁿ pió ê "o͘" chit-pâi ti̍t-ti̍t tha̍k lo̍h-lâi) tû-liáu "o͘" ê kî-thaⁿ consonant beh án-choáⁿ piáu-sī leh? Lán kái-koat ê hong-sek sī, iōng cho͘-ha̍p ê lâi piáu-sī. Chit-ê pō͘-hūn tī āu-piah ē koh siông-sè kái-soè.

N kap NG

Siaⁿ-tiāu